Choroby stawów

Trzy najważniejsze powody, dla których dieta powinna być elementem terapii zapalnych chorób stawów. 

Cierpisz na zapalenie stawów i ból uniemożliwia Ci normalne funkcjonowanie? Oto najważniejsze powody, dla których powinieneś/powinnaś rozważyć zmianę odżywiania.

1) Przewlekły stan zapalny jest główną przyczyną bólu i innych objawów w chorobach stawów.

Stan zapalny w autoimmunologicznych chorobach stawów powoduje miażdżycę. Po lewej stronie ultrasonograficzne zdjęcie tętnicy szyjnej zdrowej osoby, po stronie prawej to samo zdjęcie porównywalnej pod względem wieku, BMI i płci osoby z niedawno zdiagnozowanym łuszczycowym zapaleniem stawów (ŁZS). Wyraźnie widać różnice w grubości ściany tętnicy. Osoba zdrowa – 47mm, osoba z ŁZS -73mm. Zwiększona grubość tętnicy wskazuje na miażdżycę. Źródło: Front Immunol. 2018; 9: 139.
Stan zapalny w autoimmunologicznych chorobach stawów powoduje miażdżycę. Po lewej stronie ultrasonograficzne zdjęcie tętnicy szyjnej zdrowej osoby, po stronie prawej to samo zdjęcie porównywalnej pod względem wieku, BMI i płci osoby z niedawno zdiagnozowanym łuszczycowym zapaleniem stawów (ŁZS). Wyraźnie widać różnice w grubości ściany tętnicy. Osoba zdrowa – 47mm, osoba z ŁZS -73mm. Zwiększona grubość tętnicy wskazuje na miażdżycę. Źródło: Front Immunol. 2018; 9: 139.

Odpowiednio skomponowana dieta może znacząco zmniejszyć przewlekły stan zapalny w organizmie. Jest to dobrze udokumentowane.

 Witaminy, kwasy tłuszczowe, błonnik, cukier, fitozwiązki (np. flawonoidy, karotenoidy, itp.) znajdujące się w produktach spożywczych mogą wpłynąć na istniejący stan zapalny w naszym organizmie, pozytywnie bądź negatywnie, w zależności od składu naszej diety. Dzieje się to poprzez bezpośredni wpływ diety na produkcję zapalnych i przeciwzapalnych substancji w naszym organizmie, ale też przez wpływ  pożywienia na:

  • jelitową florę bakteryjną, która steruje naszym układem odpornościowym
  • skład błon komórkowych, z których produkowane są zapalne albo przeciwzapalne substancje
  • wzrost stężenia glukozy we krwi po posiłku, która-w nadmiarze-działa prozapalnie.

Różne składniki naszego pożywienia (np. sulforafan z warzyw kapustnych, kurkumina znajdująca się w przyprawie kurkuma, kwasy omega 3 z ryb, flawonoidy z owoców jagodowych, allicyna z czosnku czy witamina D3) mogą hamować stan zapalny w sposób podobny do tego, w jaki sposób działają niesterydowe leki przeciwzapalne, sterydy czy nawet leki biologiczne. Z drugiej strony wiele produktów (np. żywność typu ‘fast-food’), może ten stan nasilać.

Żaden pojedynczy produkt spożywczy nie jest w stanie zadziałać tak silnie,  jak leki. Jeżeli jednak dieta skomponowana jest w taki sposób, aby ‘wypełniona była’ takimi substancjami ‘po brzegi’, efekt przeciwzapalny może być zauważalny i mierzalny. Pokazują to badania oraz moje doświadczenia z pacjentami, u których po zastosowaniu diety przeciwzapalnej obniżają się markery  stanu zapalnego, takie jak np. białko CRP, jak również dolegliwości bólowe stawów oraz ich sztywność poranna.

2) Stan zapalny towarzyszący  chorobom  stawów zwiększa ryzyko zawału, cukrzycy, udaru czy nowotworów.

Osoby z RZS mają nawet o 50-70% wyższe ryzyko zachorowania na zawał, udar czy miażdżycę, o 20-40% wyższe ryzyko cukrzycy oraz o 25% wyższe ryzyko nowotworów niż reszta populacji. Przyczyn upatruje się w przewlekłym stanie zapalnym towarzyszącym tym chorobom. Zwiększa on m.in. sztywność tętnic i sprawia, że cholesterol w naszej krwi łatwiej tworzy blaszkę miażdżycową. Blaszka ta, gdy towarzyszy jej stan zapalny, staje się bardziej podatna na pęknięcie co zwiększa ryzyko zawału czy udaru. Przewlekły stan zapalny sprzyja też insulinooporności (i przez to cukrzycy) oraz powstawaniu i rozprzestrzenianiu się nowotworów.

Odpowiednia dieta może zadziałać przeciwzapalnie i przez to (ale też i z innych powodów) zmniejszyć ryzyko chorób krążenia, cukrzycy oraz nowotworów oraz cofnąć insulinooporność.

3) Istnieją dowody na to, że stan zapalny w chorobach stawów zaczyna się w jelitach.

Wpływ jelitowej flory bakteryjnej (tzw. mikrobiomu) na układ immunologiczny jest dobrze udokumentowany. Coraz więcej jest też dowodów na związek pomiędzy składem naszego mikrobiomu a autoimmunologicznymi schorzeniami stawów, do których należy reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS), zesztywniające zapalenie stawów (ZZSK) czy reaktywne zapalenie stawów (REZS). Bakterie zamieszkujące nasze jelita mogą wpłynąć na wyciszenie nadmiernej odpowiedzi immunologicznej (poprzez zwiększenie liczby komórek regulatorowych, tzw. Treg) albo też na jej zaognienie, poprzez wzmocnienie komórek układu immunologicznego odpowiedzialnych za atak (tzw.Th17). Badania wykazały też, że niektóre atakujące stawy komórki immunologiczne przywędrowały do stawów z jelit, gdzie były do tego ataku zaprogramowane.

Nic nie wpływa tak silnie na skład naszego mikrobiomu jak nasza dieta. Istnieje wiele znanych sposobów terapeutycznej regulacji jelitowej flory poprzez dietę.

Pełnowartościowa dieta o działaniu przeciwzapalnym, przeciwmiażdżycowym, przeciwcukrzycowym i przeciwnowotworowym odpowiednio zmieniająca skład naszego mikrobiomu zawsze korzystnie wpłynie na stan zdrowia pacjenta chorującego na reumatoidalne, łuszczycowe, reaktywne zapalenie stawów, czy zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.

Czy odczuwalnie wpłynie na przebieg choroby pacjenta?

Badań w tej dziedzinie jest nadal stosunkowo niewiele. Te, które istnieją wskazują na istotne długoterminowe (tj. utrzymujące się nawet po 1 roku stosowania diety) korzystne efekty różnych przeciwzapalnych interwencji dietetycznych. Pacjenci odczuwali zmniejszenie liczby tkliwych i obrzękniętych stawów, niższe nasilenie bólu i sztywności porannej, obniżenie stanu zapalnego w organizmie, zmniejszenie aktywności choroby mierzonej wskaźnikami używanymi przez reumatologów, utratę masy ciała i poprawę jakości życia

Te wszystkie korzyści obserwuję u pacjentów po zastosowaniu diety przeciwzapalnej. Nie każdy reaguje w tym samym stopniu. Moje obserwacje pokazują, że ZZSK wyjątkowo dobrze odpowiada na wprowadzenie terapii dietetycznej. Podczas prawie 10 letniej praktyki klinicznej nie widziałam jeszcze osoby z tą chorobą, u której nie było żadnego pozytywnego efektu w postaci zmniejszenia sztywności stawów czy natężenia bólu. Podobnie pacjenci z RZS, ŁZS, REZS  mogą odczuć wyraźną poprawę aktywności choroby po wprowadzeniu zmian w żywieniu. Spotkałam się też z remisją łagodnych postaci tych chorób po zastosowaniu odpowiedniej diety. Było to potwierdzone przez współpracujących ze mną reumatologów i ortopedów oraz widoczne na badaniach obrazowych. Tutaj znaczenie wydaje się mieć stopień zaawansowania choroby. U osób, które chorują znacznie dłużej, efekty w postaci zmniejszenia bólu/sztywności są mniej odczuwalne niż u pacjentów w początkowych stadiach choroby.

Najważniejsze jest to, że zdrowa, przeciwzapalna dieta nie ma efektów ubocznych i jej korzystny efekt na zdrowie pacjenta chorującego na autoimmunologiczną chorobę stawów jest nie do podważenia.  Każdy więc powinien dać sobie szansę pomocy w ten sposób.

W celu umówienia się na konsultację, należy skontaktować się z rejestracją Małgorzaty Desmond.

Więcej informacji na temat roli diety w chorobach autoimmunologicznych można znaleźć w wywiadzie, którego udzieliłam dla portalu medycyny praktycznej tu.

Wybrane pozycje piśmiennictwa:

  1. Br J Nutr. 2013 Aug;110(4):747-54.
  2. Nutrition 2012 Nov-Dec;28(11-12):1109-14.
  3. Rheumatology (Oxford). 2001 Oct;40(10):1175-9.
  4. Arthritis Res Ther. 2017 May 18;19(1):102
  5. Clin Exp Rheumatol. 2015 Jan-Feb;33(1):115-21.
  6. Eur J Cancer Prev. 2017 Apr 4.
  7. J Immunol Res. 2017; 2017: 4835189.
  8. Joint Bone Spine. 2016 Oct;83(5):485-90.